Devshayani Ekadashi : Devshayani Ekadashi Vrat Katha : 29/06/2023 (देवशयनी एकादशी व्रत कथा)

 

Devshayani Ekadashi-2023

!! देवशयनी एकादशी व्रत कथा !!

    अर्जुन म्हणाले- "हे श्रीकृष्ण! आषाढ महिन्यात शुक्ल पक्षाच्या एकादशीचे काय व्रत आहे? त्या दिवशी कोणत्या देवाची पूजा केली जाते? तिचा काय नियम आहे? कृपया सविस्तरपणे सांगा.

    भगवान श्रीकृष्ण म्हणाले- "हे धनुर्धारी अर्जुना ! एकदा नारदजींनी ब्रह्माजींना हा प्रश्न विचारला होता. तेव्हा ब्रह्मदेव म्हणाले हे नारद ! कलियुगातील प्राणमात्रांच्या मोक्षासाठी तुम्ही सर्वात चांगला प्रश्न विचारला आहे, कारण एकादशी व्रत सर्व उपवासांमधील सर्वोत्तम व्रत आहे. या व्रताने सर्व पापांचा नाश होतो. या एकादशीचे नाव देवशयनी एकादशी आहे. या व्रताचे पालन केल्याने भगवान श्रीहरी विष्णू प्रसन्न होतात. या संबंधात मी तुम्हाला एक पौराणिक कथा सांगतो, काळजीपूर्वक ऐका - मान्धाता नावाचा एक सूर्यवंशी राजा होता. तो सत्यवादी, महान तपस्वी आणि चक्रवर्ती होता. तो आपल्या मुलाप्रमाणेच आपल्या प्रजेचे पालन करीत असे. त्याची सर्व प्रजा धन-धान्य तसेच संपत्तीने युक्त परिपूर्ण होती आणि आनंदाने राहत होते. त्याच्या राज्यात कधीही दुष्काळ पडला नव्हता. कोणत्याही प्रकारची नैसर्गिक आपत्ती नव्हती, पण अचानक ईश्वर रुष्ठ का झाले हे माहित नव्हते.न जाणे राजाकडून काय चूक झाली. त्यामुळे राज्यात अचानक दुष्काळ पडला. त्यामुळे धान्य टंचाई निर्माण झाली. त्याकारणामुळे प्रजा दुःखी झाली. राज्यात यज्ञादि कर्मे थांबली. दुष्काळग्रस्त लोक एक दिवस दुःखाने राजाकडे गेले आणि प्रार्थना करण्यास सुरवात केली. - 'हे राजन! संपूर्ण जगाच्या सृष्टीचा मुख्य आधार म्हणजे पाऊस. या पावसाअभावी राज्यात दुष्काळ पडला असून लोक दुष्काळाने मरत आहेत. हे भूपती! आपण असे केले पाहिजे जेणेकरुन आपण आपल्या दु:खावर मात करू. जर दुष्काळ लवकरच मुक्त झाला नाही तर प्रजेला दुसर्‍या राज्यात आश्रय घ्यावा लागेल.

    लोकांचे बोलणे ऐकून राजा म्हणाला- 'तुम्ही सर्व खरे बोलता आहात. पाऊस न पडल्यामुळे तुम्ही लोक खूप दुःखी आहात. राजाच्या पापांमुळे प्रजेला त्रास सहन करावा लागत आहे. मी खूप विचार करीत आहे, परंतु मला कोणताही दोष दिसला नाही. तुमच्या यातना दूर करण्यासाठी मी अनेक उपाययोजना करीत आहे, पण काळजी करू नका, मी नक्कीच काहीतरी उपाय करेन.'

     लोक राजाचे शब्द ऐकून परत गेले. राजा मान्धाताने परमेश्वराची उपासना केली आणि काही खास लोकांना सोबत घेऊन जंगलात चालत निघाले. ऋषी-मुनींच्या आश्रमात फिरत असताना शेवटी ते भगवान ब्रह्मादेवाचे पुत्र अंगिरा ऋषीच्या आश्रमात पोहोचले. रथातून उतरल्यानंतर राजा आश्रमात गेला. तेथे त्याच वेळेस ऋषी आपली नित्य कर्म उरकून निवृत्त झाले होते की राजा त्यांच्या समोर आला आणि त्यांना नमन केले. ऋषीनी राजाला आशीर्वाद दिला, मग विचारले- 'हे राजन! आपण कशासाठी या ठिकाणी आला आहात, येण्याचे नियोजन सांगा.

    राजा म्हणाला- 'हे महर्षी ! माझ्या राज्यात तीन वर्षांपासून पाऊस पडत नाही. यामुळे दुष्काळ पडला आहे आणि प्रजा त्रस्त झाली आहे. राजाच्या पापांमुळेच लोकांना त्रास सहन करावा लागत असल्याचे शास्त्रात असे लिहिले आहे. मी पूर्णपणे धार्मिकतेने राज्य करतो, तरीही हा दुष्काळ कसा घडला हे मला कळले नाही. आता ही शंका दूर करण्यासाठी मी आपल्याकडे आलो आहे. माझ्या लोकांची समस्या दूर करण्यासाठी कृपया मला काही निराकरण करा किंवा उपाय सुचवा.

    सर्व वृतांत ऐकल्यानंतर ऋषी म्हणाले- 'हे नृपती ! या सत्ययुगात धर्माच्या चारही चरणांचा समावेश आहे. हा युग सर्व युगांमध्ये सर्वोत्तम युग आहे. या युगात केवळ ब्राह्मणांना तपश्चर्या करण्याचा आणि वेद वाचण्याचा अधिकार आहे, परंतु एक शूद्र आपल्या राज्यात तपश्चर्या करीत आहे. या दोषामुळे तुमच्या राज्यात पाऊस पडत नाही. आपणास प्रजेचे कल्याण हवे असेल तर लवकरात लवकर त्या शूद्राचा वध करावा. जोपर्यंत आपण हे काम करत नाही, तोपर्यंत तुमचे राज्य दुष्काळापासून मुक्त होऊ शकत नाही.'

    ऋषीचे शब्द ऐकून राजा म्हणाला- हे मुनीश्रेष्ठ ! ध्यान करणार्‍या निर्दोष शूद्राला मी मारू शकत नाही. निरपराध व्यक्तीला मारणे हे माझ्या नियमांच्या विरोधात आहे आणि माझा आत्मा कोणत्याही परिस्थितीत ते स्वीकारणार नाही. या दोषातून मुक्त होण्यासाठी आणखी काही मार्ग सांगा.'

    राजाचे मन विचलित पाहून ऋषी म्हणाले- 'हे राजन ! जर आपले म्हणणे असे असेल तर आषाढ महिन्याच्या शुक्ल पक्षाची देवशयनी नामक एकादशी व्रत करा. या उपवासाच्या प्रभावामुळे आपल्या राज्यात पाऊस पडेल आणि प्रजाही पूर्वीप्रमाणेच सुखी होतील, कारण या एकादशीचे व्रत सिद्धींना देणार आहे आणि त्रासांपासून मुक्त देणारे आहे.'

    ऋषीचे हे शब्द ऐकून राजा आपल्या राज्यात परत आला आणि देवशयनी एकादशीला भक्तिभावाने, श्रद्धापूर्वक उपवास केला. या उपवासाच्या प्रभावामुळे राज्यात चांगला पाऊस झाला आणि लोकांना दुष्काळापासून दिलासा मिळाला.

    या एकादशीला पद्मा एकादशी देखील म्हणतात. या व्रताचे पालन केल्याने भगवान श्रीहरी विष्णू प्रसन्न होतात, म्हणून मुक्तीची इच्छा असलेल्यांनी हे एकादशी व्रत करावे. या एकादशीच्या व्रताने चातुर्मास्य व्रत देखील सुरू होते.

!! कथा – सार !!

    आपल्या दुःखापासून मुक्त होण्यासाठी एखाद्याने दुसऱ्याचे वाईट करु नये. संतांच्या विधानानुसार त्यांच्या विधीनुसार, आपल्या शक्तीने आणि देवावर पूर्णपणे निष्ठा ठेवून मोठ मोठ्या कष्टापासून पासून सहजपणे सुटका होऊ शकते.

!! ॐ नमो भगवते वासुदेवाय नमः !!